مهدی اخوان مقدم، کارشناس ارشد پرورش زنبورعسل در بیان الزامات و اصول زمستان گذرانی کلنی‌های زنبورعسل در بخش اول این گفت‌وگو به ضرورت فشرده‌سازی کندوها و فواید آن در فرآیند زمستان گذرانی پرداختند.
به گزارش پایگاه خبری صنعت زنبورداری ایران، فصل سرما که می‌رسد، آدم‌ها خود را آماده و تجهیز می‌کنند و این تغییرات دما و بارش‌ها برای ما انسان‌ها نیز سخت و دشوار بوده و می‌طلبد که در رژیم غذایی و منزلمان تغییراتی ایجاد کنیم و خود را برای مبارزه با بیماری‌های فصل سرد آماده سازیم.
زنبورهای عسل نیز که از سودمندترین آفریده‌های خداوند هستند با تولید یکی از مغذی‌ترین مواد غذایی ارگانیک به‌عنوان عسل شفابخش و شیرین‌ترین شهد موجود در طبیعت، برای فصل زمستان نیاز به مبارزه با آفت‌ها و تغییر در کندوها داشته و با توجه به کمبود گیاهان شهد زا به تغذیه‌ای دیگر نیاز دارند. در همین راستا در گفتگویی با موضوع «زمستان گذرانی کلنی‌های زنبورعسل» با مهندس مهدی اخوان مقدم به تحلیل و تشریح الزامات زمستان گذرانی زنبورها پرداختیم که در دو بخش تقدیم حضورتان می‌شود.
زمستان گذرانی یک نسخه واحد برای همه مناطق ندارد
کارشناس ارشد پرورش زنبورعسل با بیان اینکه مبحث «زمستان گذرانی کلنی‌های زنبورعسل» یک بحث فراگیر است، گفت: با توجه به تنوع اقلیمی و گستردگی سرزمین پهناور ایران نمی‌توان برای آن‌یک نسخه یا دستورالعمل فراگیر صادر کرد و می‌بایست درباره هر منطقه به‌صورت موردی برنامه‌ریزی کرد.
مهدی اخوان مقدم در گفتگوی اختصاصی با عسلنا، افزود: زمستان گذرانی مفهومی کلی است و در مورد آن برای کشورمان که در یک‌زمان واحد تنوع چهارفصل دارد، نمی‌توان یک دستورالعمل واحد تبیین کرد و به تمام مناطق تسری داد.
وی تصریح کرد: در ایران زمانی که یک زنبوردار تهرانی در حال آماده شدن برای فصل سرما و زمستان است در جنوب کشور زنبورداران مشغول برداشت عسل کُنار هستند و این تفاوت بزرگی را ایجاد می‌کند.
اخوان مقدم اضافه کرد: یا زمانی که مثلاً در اطراف تهران زنبورداری برای زمستان آماده می‌شود، در مناطق سردسیر غرب کشور، زنبورداران مدتی است که وارد زمستان گذرانی شدند و زنبورهایشان را خوابانده‌اند. پس صدور یک نسخه برای زمستان گذرانی کلنی‌های زنبورعسل در ایران امری نادرست و غیرقابل‌اعتماد است.
زمستان گذرانی، سالم رساندن زنبورهای عسل به بهار است
وی با اشاره به اینکه برای تحلیل این موضوع باید نخست به تعریف جامعی از زمستان گذرانی برسیم، در تعریف این فرآیند اظهار کرد: زمستان گذرانی به ساده‌ترین و کوتاه‌ترین تعریف یعنی زنبورهای سالم را در رطوبت کنترل‌شده و به‌دوراز تنش‌های محیطی با مناسب‌ترین مقدار عسل به بهار برسانیم.
این کارشناس با تأکید بر چهاراصل موجود در این تعریف، یعنی زنبور سالم، رطوبت کنترل‌شده، تنش‌های محیطی (ضربه، باد، نوسانات شدید دما و...) و نیز مناسب‌ترین مقدار عسل، افزود: این موارد باید دقیق و علمی برای زمستان گذرانی، موجود بوده، برنامه‌ریزی و کنترل شوند.
اخوان مقدم ادامه داد: درجاهایی که زنبورهای غربی یا زنبورهای عسل معمولی زندگی و پرورش می‌یابند، می‌شود با چهار کار، پروسه زمستان گذرانی را کامل کرد که اولین قدم، فشرده‌سازی کندوها است که عبارت است از متناسب کردن تعداد قاب موجود در کندو با میزان جمعیت زنبورهای موجود در کندو.
وی عنوان کرد: اگر قدرت یک جمعیت چهار قاب است و مثلاً 5 قاب در کندو موجود است باید کم‌کم با سرد شدن هوا و عقب‌نشینی زنبورها، آن‌یک قاب اضافه حذف شود به‌طوری‌که قاب‌های موجود در کندو پوشیده از جمعیت شده و دو طرف قاب‌ها پر شود که به این عمل فشرده‌سازی می‌گویند.
فشرده‌سازی به صرفه‌جویی در دارو و هزینه‌ها کمک می‌کند
به گزارش عسلنا، این مدرس و پژوهشگر عرصه زنبورداری از فواید این کار به کاهش مصرف دارو و هزینه‌های آن اشاره و تصریح کرد: هر چه کندو فشرده‌تر و جمع و جورتر باشد، مقدار داروی کمتری برای آفات زنبورها نیاز است و به طبع هزینه‌ها هم کاهش می‌یابد.
وی تشریح کرد: به‌طور مثال برای یک کندوی 7 قاب دو نوار دارویی لازم است که باکمی تأمل و برنامه‌ریزی و رساندن کندو به 5 قاب می‌توان تنها از یک نوار برای دفع آفات استفاده کرد و این یعنی صرفه‌جویی در مصرف دارو و کاهش 50 درصدی هزینه‌های درمانی کلنی.
اخوان مقدم با بیان اینکه اولین مبنای فشرده‌سازی، صرفه اقتصادی و دومین فایده آن این است که با فشرده‌سازی زنبورها بهتر می‌توانند کندو را کنترل کنند، تأکید کرد: البته صحبت ما مربوط به دما نیست، بلکه زنبورها راحت‌تر می‌توانند در محیط کوچک‌تر به تخلیه لاروهای مرده و آفات مختلف بپردازند.
وی در ادامه ابراز کرد: همچنین این کار می‌تواند از آسیب‌های پروانه موم خوار در این فصل جلوگیری کند و وقتی قاب‌ها به‌صورت فشرده مملو از زنبور باشد، یک لارو موم خوار نمی‌تواند روی قاب حرکت کرده و خسارت وارد کند.
کارشناس ارشد پرورش زنبورعسل از دیگر فواید این کار، محدودیت فعالیت زنبورهای شکارچی مثل زنبور زرد و قرمز در حالت حضور فشرده زنبورهای عسل را برشمرد و افزود: امکان ورود و ضربه زدن مهاجمان در این حالت کاهش می‌یابد، ولی اگر زنبورها در قاب پراکنده باشند، دانه‌دانه طعمه زنبورهای شکارچی می‌شوند.
کنترل آفات و کمک به رشد متقارن کندو از فواید فشرده‌سازی
این کارشناس گفت: فشرده‌سازی هم از مبنای اقتصادی و هم ازنظر دفع آفات و خسارت‌های کلنی، امری مثبت و پرفایده است. از طرفی در فصل بهار هنگامی‌که زنبورها را تغذیه می‌کنیم، یک مسئله اساسی به وجود می‌آید و عموماً زنبورها اندازه تخم‌ریزی را با ورودی‌های شهد و گرده کندو می‌سنجند، البته دما و نور هم در این سنجش مؤثر است ولی نقش گرده بسیار مؤثرتر است.
وی ادامه داد: حال زمانی که ما به زنبورها غذا می‌دهیم، آن‌ها احساس می‌کنند که بهار شده و شروع به گسترش تخم‌ریزی می‌کنند. درحالی‌که هنوز متوسط دما در طبیعت پایین است و ممکن است و ممکن است برای زنبورها مشکل ایجاد کند.
به گزارش عسلنا، اخوان مقدم تأکید کرد: این توسعه نامتقارن در کندو را باید به این شکل کنترل کرد که ما همان مقدار زنبوری که توان گرم کردن کندو را دارند در کندو جای دهیم و عرصه فعالیتشان را محدود کنیم تا زنبورها در همان محدوده مانده و بیشتر حرکت نکنند.
وی در آخر خاطرنشان کرد: پس سه مبنای کاهش مصرف داروها و صرفه اقتصادی، کنترل آفات و بیماری‌ها در طول فصل زمستان و کمک به رشد متقارن کلنی در فشرده‌سازی کندوها برای زمستان گذرانی وجود دارد.
پایان بخش اول گفت‌وگو/ ادامه دارد...
