به گزارش پایگاه خبری صنعت زنبورداری ایران، یک مدرس و پژوهشگر عرصه زنبورداری، در گفتگو با عسلنا، داوری اینکه «چه نژادی از زنبورها بهترین است» را بسیار سخت و دشوار دانست و گفت: باید دید معیار ما چیست و این نژاد را برای چه شاخصی و در جهت چه استفاده و بهره‌برداری، انتخاب می‌کنیم.
مهدی اخوان مقدم، افزود: بسته به شرایط آب و هوایی و نوع مرتع و استفاده‌ای که از زنبور مدنظر است، می‌توان به انتخاب اینکه چه نژادی از زنبورها بهتر است پرداخت.
وی ادامه داد: برای این اصل باید زنبوردارها را به سه دسته تقسیم کنیم، گروه نخست؛ زنبوردارهای مهاجر هستند که با تغییر آب‌وهوا به مناطق بهتر و بهاری کوچ می‌کنند، دسته دوم؛ زنبوردارهای ثابت هستند که بسته به منطقه سکونت متفاوت‌اند و دسته سوم؛ زنبوردارهای تفریحی و شهری هستند که ضوابط کارشان البته با بقیه فرق می‌کند.
نوع نیاز و شرایط زنبورداری در انتخاب نژاد زنبور دخیل است
این کارشناس زنبورداری، با بیان اینکه انتخاب نژاد بر اساس نیاز و نوع زنبورداری مشخص می‌شود ابراز کرد: مثلاً یک زنبوردار شهری در پی تولید انبوه نیست، بلکه زنبوری می‌خواهد که کم‌آزار باشد و نیش نزند. پس اظهارنظر قطعی درباره بهترین نژاد زنبور سخت است و ازنظری زنبورها در آیتم‌های خاصی، مثل عملکرد کلنی، میزان پرورش نوزادان، استقامت در برابر تغییرات آب و هوایی، مقاومت در برابر بیماری ها و... سنجیده می‌شوند.
وی با ذکر این موضوع که واردات ملکه در کوتاه‌مدت شاید واقع‌بینانه باشد ولی در طولانی مدت باید مصالح ملی را در نظر گرفت، عنوان کرد: در حال حاضر واردات ملکه به کشور به طرق مختلف در حال انجام است، این واردات بر اساس یک نیاز شکل گرفته است. در اینجا یک مدیر بجای یک جانبه و افراطی می بایست تصمیمی را بر اساس شرایط موجود اتخاذ کند. به طور مثال تعیین گردد که به مدت چند سال و به شکل قانونی ملکه های بریدر به کشور وارد شود و پس از بررسی های چندجانبه و کارشناسی شده برای تعیین مسیر چشم انداز از نگاه کلان نیز برنامه ریزی صورت گیرد. برخی مسائل دیگر نیز مطرح است که مثلاً در بازار فعلی که عسل تولید داخلی فروش نمی‌رود چه نیازی به نژاد بهتر یا تولید بیشتر داریم؟ آیا برنامه ای برای افزایش سرانه عملکرد، پایین آمدن احتمالی قیمت و وجود عسل مازاد در بازارهای داخلی هم فکری کرده ایم؟ آیا قبل از افزایش کمی تعداد زنبوردار در کشور و بالا بردن بهره وری کلنی های موجود برای صادرات و گسترش بازارهای خارجی کاری انجام داده ایم؟ در واقع تصمیم گیری برای واردات ملکه، نژاد، کشورهای تامین کننده و باقی مسایل فنی می بایست پس از پیدا کردن پاسخ های فوق انجام شود.
آیا برای عسل تولید شده از کندوهای پرتولید برنامه ای داریم؟
به گزارش عسلنا، اخوان مقدم، تصریح کرد: داستان مهم‌تر از نژاد زنبور، حل کردن مشکلات زنبورداران است که بدون آن هر اقدام دیگری درباره این صنعت بی‌فایده خواهد بود.
وی تأکید کرد: باید با نگاه کلان، نیازهای هر منطقه را سنجید و دید واردات ملکه درست است یا تولید آن در داخل و اگر بحث واردات است چه نژادی می‌تواند برای نیاز آن منطقه مثمر ثمر باشد.
مدرس و پژوهشگر صنعت زنبورداری به این نکته که نمی‌توانیم آزمون‌وخطا کنیم، اشاره و اذعان کرد: نمی‌توانیم بگوییم یک نژاد وارد می‌کنیم تا ببینیم چه می‌شود، چون ممکن است، ورود و تکثیر آن نژاد بدون کار تحقیقی و علمی، صدمات غیرقابل جبرانی به چرخه طبیعی صنعت زنبورداری کشور وارد کند.
وی ادامه داد: باید تأثیرات اقلیمی و بحث گرده‌افشانی به‌عنوان یک فرآیند حیاتی برای استمرار حیات گیاهان و تولید مواد غذایی به‌طور ویژه مدنظر قرار گیرد و ما اگر از نژادی جمعیت پدری و مادری کافی نداشته باشیم، باید همیشه واردکننده باقی بمانیم و حرفی برای گفتن نخواهیم داشت.
نوع مراتع و سازگاری محیطی عامل مهم در انتخاب نژاد زنبور است
به گزارش پایگاه خبری صنعت زنبورداری ایران، اخوان مقدم با تأکید بر رویکردهای ملی‌گرایانه و منافع ملی در واردات زنبورعسل، گفت: باید این موارد مهم در نظر سیاستمداران و سیاست‌گذاران باشد و بحث مراتع و سازگاری محیطی نیز مورد کارشناسی دقیق قرار بگیرد.
وی با بیان این مطلب که رشد امروز صنعت زنبورداری ما باید در تعامل با جهان گسترده و شناخته‌تر شود و نمی‌توان با داشتن فکر محدود به توسعه پایدار در این صنعت رسید، تأکید کرد: ایجاد برند ملی در زنبور برای صادرات به سایر کشورها می‌تواند یک دستاورد برای منافع ملی باشد و با یک کار علمی می‌تواند، نژادهای بومی زنبورعسل ایران را به‌عنوان برندی به دنیا معرفی و صادر کرد. کشورهای حاشیه خلیج فارس یکی از بهترین بازارهای زنبور پاکتی و ملکه را دارند، و این در حالیست که بیشتر کلنی های خریداری شده توسط آن ها در طول فصل به دلیل ناسازگاری از بین رفته و در سال های آینده مجددا اقدام به خرید زنبور و ملکه می کنند. تا جایی که هم اکنون پژوهش هایی در زمینه بازگشت به نژاد بومی در کشور عربستان صورت می گیرد تا بتوان راهکار قابل قبولی را برای احیای زنبورداری پایدار با استفاده از آن ها پیدا کرد.
اکثر کشورها در حال بازگشت به اصلاح نژادهای بومی خود هستند
به گزارش عسلنا، کارشناس ارشد علوم دامی یادآور شد: در شرایطی که اکثر کشورها در برنامه‌های اصلاح نژادی زنبورعسل در حال بازگشت به استفاده از نژادهای بومی و بهگزینی زنبورهای وحشی خود هستند، که نمونه آن را می توان در طرح اسمارت بی در اتحادیه اروپا مشاهده کرد. سؤال اینجاست که ما چرا باید به واردات نژادهای دیگر بپردازیم؟
وی گوشزد کرد: در نگاه کلان وقتی کشورهای پیشرفته در صنعت زنبورداری در حال تغییر رویکرد به بهگزینی و استفاده از نژادهای بومی خود هستند، چرا ما باید مسیر رفته آن‌ها را دنبال کنیم؟ این فرآیند گرچه برای آن ها زمان بر خواهد بود، اما فرآیندی برگشت پذیر است اما درآینده با از بین رفتن ذخایر ژنتیکی کشور ما آیا ما نیز چنین گزینه ای را داریم؟
عملکرد طرح های اصلاح نژاد آن طور که باید پاسحگوی نیاز زنبورداران نبوده است
وی با ابراز تأسف از اینکه، مراکزی در ایران هستند و در تولید ملکه نتوانستند موفق باشند یا تولیدات خوبی به زنبوردار ایرانی ارائه نکردند، اظهار کرد: این‌یک بحث قابل‌تأمل است ولی با این توجیه نمی‌توان منافع ملی، ایجاد کسب و کارهای پایدار و خودکفایی را نادیده گرفت و بی محابا به واردات زنبور از دیگر کشورها پرداخت و باید ابتدا زنبوردار را به این باور رساند که اصلاح نژادهای بومی می‌تواند مفید و به تولید خوب بیانجامد و پس‌ازآن قطعاً همه زنبورداران در حفظ گونه‌های بومی و استفاده از آن‌ها مشارکت خواهند کرد، ولی زنبوردار ضامن حفاظت از گونه‌های ملی نیست و شروع این کار به متولی دولتی و سیاست‌گذاری درست و دلسوزانه نیاز دارد. اما آیا دست روی دست گذاشتن و عدم پاسخگویی به نیاز زنبوردار کار صحیحی است؟
اخوان مقدم، انتخاب نژاد برتر و توسعه زنبورداری را مرهون روش‌های درون‌زاد دانست و گفت: نباید به سمتی رفت که صنعت زنبورداری ما وابسته شود و به 200 سال قبل برگردد.
وی در پایان خاطرنشان کرد: در حال حاضر ما مزیتی برای صادرات زنبور نداریم و نتوانسته‌ایم ادعایی داشته باشیم و نژاد خاصی از زنبورهای دنیا را به نحو احسن تولید، پرورش و بهره‌وری قرار دهیم، پس در نگاه کلان و طولانی مدت بهترین روش همان کار کردن روی نژادهای اصیل و بومی خودمان است./
