خارشتر گیاهی چند‌‌ساله به ارتفاع 20 تا 120 سانتی متر است که دارای شاخه‌های متعدد خاردار به رنگ سبز تا سبز تیره است. برگ ها بیضی شکل هستند و در انتهای هر شاخه دو تا هشت عدد گل وجود دارد. رنگ این گل‌ها ارغوانی تا جگری است. این گیاه پراکندگی جغرافیایی زیادی دارد، از مصر تا عربستان و هند. در سایر مناطق چون استرالیا و آفریقا هم دیده می شود. این گیاه بیابانی است و در خاک شور رشد می کند.
اطلاعات بیشتر در مورد گیاه خارشتر را در مقاله زیر مطالعه کنید:
این گیاه یکی از گیاهان خاص در دنیاست که در ایران نیز در بخش های مختلفی می روید. آشنایی با کاربردهای گیاه خارشتر می تواند اطلاعات دقیق تری در مورد این گیاه دارویی در اختیارتان قرار دهد. تنوع روش های استفاده از خارشتر را می توان در این 5 دسته قرار داد:
- کاربردهای درمانی
- تولید ترنجبین
- مصرف به عنوان علوفه دام
- زنبورداری و تولید عسل
- کاربردهای اکولوژیکی
در این مطلب به صورت خلاصه به معرفی این 5 کاربرد گیاه خارشتر می پردازیم. آشنایی بیشتر با این گیاه و کاربردهای آن اهمیت گیاه خارشتر را برای شما نمایان می کند و می توانید از خواص آن بیشتر بهره ببرید. البته در مطالبی مجزا نیز به خواص درمانی خارشتر و توضیحات مفصلی در مورد عسل خارشتر خواهیم پرداخت که می تواند اطلاعات شما را در این زمینه تکمیل نماید.
خواص درمانی خارشتر
خارشتر از طبیعتی گرم و خشک برخوردار است. کاربرد گیاه خارشتر در طب سنتی به صورت عرق، جوشانده و محصولات به دست آمده از سایر قسمت ها گیاه است. خواص درمانی این گیاه ارزشمند بسیار زیاد است و ما به اختصار به تعدادی از آن ها اشاره می کنیم:
- خارشتر تاثیر مثبت بر دستگاه گوارش دارد.
- خاصیت ضد بواسیری در گل های خارشتر وجود دارد.
- اثرات ضد باکتری و تقویت سیستم ایمنی بدن دارد و انتخاب آن به عنوان گزینه مناسب در درمان و مهار بیماری ایدز در برنامه درمانی قرار دارد.
- اثرات آنتی اکسیدانی دارد و ترکیبات ناشی از نوشیدنی های گاز دار و آب میوه های غیر طبیعی را خنثی می کند. اگر عادت به خوردن چنین نوشیدنی هایی دارید، دمنوش خارشتر می تواند گزینه خوبی برای بی اثر کردن مضرات این مواد مضر باشد.
- اثرات ضد التهابی و روغن برگ های آن برای روماتیسم مفید است.
- تاثیر مثبت بر ماهیچه های اسکلتی دارد.
- عرق آن خاصیت دفع سنگ های کلیه را دارد، ضد اسپاسم کلیه است و ضد قولنج و عفونت های این اندام.
- به بهبود کارکرد قلب کمک می کند
- خاصیت مدری و مسهلی دارد.
- اثر حفاظت از کبد داشته و به تصفیه کردن خون کمک می کند.
- در درمان برونشیت مزمن، سیاه سرفه و عفونت ریه کاربرد دارد.
- مهمترین کاربرد عرق خارشتر در بین بانوان، خاصیت لاغر کنندگی آن است.
این موارد تنها بخشی از خواص خارشتر است. البته برای استفاده از هرکدام از انواع این خواص باید خارشتر به صورت های مختلف و در کنار برخی مواد طبیعی دیگر مصرف شود که در اینجا قصد نداریم به آن اشاره کنیم.
تولید ترنجبین با خارشتر
ترنجبین یکی از معجزه های طبیعی است. دانه هایی ریز، سفید تا زرد رنگ که در اثر چرای حیوانات یا تغذیه نوعی سوسک از خارشتر به دست می آید. تولید ترنجبین از خارشتر یکی از ویژگی های خاص و ویژه گیاذه خارشتر محسوب می شود که همین ترنجبین ماده ای مناسب برای تولید عسلک خارشتر یا عسلک ترنجبین است. جالب است بدانید که به اعتقاد ابوریحان بیرونی، فیلسوف برجسته ایرانی، کلمه قرآنی «مَنّ» در آیه 57 سوره بقره که به مصرف ان توصیه شده، همین ترنجبین است.
ترنجبین در دسته مان ها قرار دارد. این ماده با طعم شیرین، ملین است و تسکین دهنده دردهای روماتیسمی، سینه، سرفه، تب بر و نیز صفرا آور است. در طب سنتی در درمان زردی نوزادان بخاطر پایین آوردن سطح بیلی روبین خون کاربرد دارد. در درمان تب های عفونی کودکان و سرخچه هم استفاده می شود. همچنین برای ناراحتی های کلیه و کم کاری کبد نیز از ترنجبین استفاده می شود.
علوفه دامی
این گیاه بخاطر ارزش غذایی بالایی که دارد در تامین مواد مغذی مناسب در جیره غذایی دام ها استفاده می شود. خارشتر به علت اینکه کم آب است و در بیشتر نقاط بیابانی پتانسیل کشت دارد، یک منبع بسیار عالی علوفه ای برای دام در چراگاه ها محسوب می شود.
خارشتر مقدار زیادی پروتئین دارد و مقدار فسفر موجود در آن از گیاه یونجه بیشتر است. این گیاه دارای مقادیر زیادی آهن، مس و آنتی اکسیدان های ضد استرس است. این مطلب نشان دهنده خواص خارشتر هم به صورت یک علوفه و هم به صورت مصرف انسانی به عنوان یک دارو فوق العاده عالی است.
خارشتر، محبوب زنبورها
فصل گلدهی خارشتر از 15 اردیبهشت تا 20 خرداد است، این زمان کاملا با زمان تولید عسل زنبورداران تطابق دارد. این گیاه ریشه های عمیقی دارد و در نتیجه حتی در مناطق بیابانی هم دارای شهد بالایی است. گل های ریز و جذاب این گیاه نظر زنبور عسل را به خود جلب می کند. عسل تولید شده از شهد این گیاه رنگ روشنی دارد و طعم بسیار ملایمی از آن احساس می شود.
عسل خارشتر و عسلک ترنجبین از مرغوب ترین عسل های ایرانی هستند که برای درمان بیماری های مختلف به عنوان عسل دارویی مورد استفاده قرار می گیرند. عسل خارشتر عموما در زنبورستان های کویری ایران تولید می شود و بسیاری زنبورداران علاقه زیادی به تولید این نوع عسل طبیعی نشان می دهند. در مورد خواص عسل خارشتر در مطلبی کامل به نکات دقیق و علمی خواهیم پرداخت.
کاربردهای اکولوژیکی خارشتر
این گیاه قادر است ازت موجود در خاک را تثبیت نماید. در خاک های فقیر از نظر نیتروژن معدنی، خارشتر، 160 کیلوگرم ازت در هکتار را تثبیت می کند و این یعنی تاحدودی نیاز گیاهان به ازت تامین می شود.
خارشتر در مورد تثبیت خاک و جلوگیری از فرسایش خاک هم نقش مهمی دارد. فرسایش توسط باد و آب صورت می گیرد و یکی از مخرب ترین عوامل از بین برنده خاک در دنیا است. از دست رفتن خاک و موادغذایی آن باعث کاهش توان بیولوژیک خاک می شود. خواص این گیاه می تواند برای همزیستی سایر گیاهان با خارشتر مفید باشد. از آن جمله می توان به استفاده از آب داخل ریشه های این گیاه توسط گیاهان دیگر، استفاده از ازت موجود در ریشه گیاه و همچنین جلوگیری از فرسایش خاک نام برد.
سخن آخر
خارشتر کاربردها و خواص متنوعی دارد. خداوند در هر گیاهی خاصیتی را قرار داده است که علم بشر تاکنون تنها به تعداد کمی از آن ها دسترسی پیدا کرده است. با توجه به گستردگی پوشش گیاهی کشور ما و وجود اقلیم های متفاوت این یک نوع نعمت الهی محسوب می شود. بسیاری از کشورها از این نعمت محروم بوده و نیاز به واردات این نوع از گیاهان دارند اما با طور طبیعی از این موهبت بهره مندیم. قدر داشته هایمان را با اطلاع از روش های مصرف و کاربردهای گوناگون این مواد طبیعی، بدانیم.
