افزایش مرغان زنبورخوار بقای زنبورستان‌ها را تهدید می‌کند

به گزارش پایگاه خبری صنعت زنبورداری ایران، مرغان زنبورخوار تیره‌ای از پرندگان هستند که از حشرات ریزودرشت و نیز زنبورها تغذیه می‌کنند، گونه‌های مختلفی از این پرنده با نام علمی (Merops) وجود دارد که زنبورخوار معمولی یا اروپایی (Merops apiaster) و زنبورخوار گلو خرمایی (Merops Persicus) از مهم‌ترین گونه‌های این تیره از پرندگان است که زیستگاه این پرنده گستره‌ای از شمال آفریقا و خاورمیانه از شرق ترکیه تا قزاقستان و هندوستان را شامل می‌شود و عموماً در جنوب اروپا و بخش‌هایی از شمال آفریقا و غرب آسیا زادوولد می‌کند.

به گزارش عسلنا، زنبورخوار کوچک یا سبز، با نام علمی Merops Orientalis، به‌عنوان یکی از حیوان‌های ایران که در جنوب و جنوب شرقی کشور زندگی می‌کند، با پرهایی سبز، گلوی آبی و طوق سینه سیاه، از دو گونه‌ی دیگر کوچک‌تر است. طول آن از منقار تا انتهای دم، حدود 25 سانتی‌متر بوده و بیشتر در نقاط گرم و خشک، در اطراف مزرعه‌ها و بیشه‌ها دیده ‌می‌شود. چندان اجتماعی نیست. گاهی به علت شکار زنبورهای عسل، به‌عنوان آفت مورد هجوم انسان‌ها قرار می‌گیرد.

سبزه‌قبای ایرانی نابودگر جدید کلنی‌ها

به گزارش عسلنا، در بخش‌های زیادی از کشورمان این پرندگان را با نام سبزه‌قبا می‌شناسند و در شمال و شمال شرق تا قزوین و تهران و جزایر جنوبی کشور هم به‌وفور یافت می‌شوند و در نواحی ایران مرکزی هم دیده می‌شوند. این پرندگان اگرچه عمده غذای آن‌ها زنبورهای قرمز و بی عسل و سنجاقک و دیگر حشرات یادشده ولی قطعاً به زنبورهای عسل هم حمله کرده و هرساله تلفات زیادی از کلنی‌های زنبورعسل می‌گیرد و شکار ملکه‌ها در فصل جفت‌گیری هزاران فرصت شغلی زنبورداری را به مخاطره انداخته است.

راهکارهای امتحان پس نداده در مقابله با زنبورخوار

مسئولین محیط‌زیست و دوستداران طبیعت بدون در نظر گرفتن زیان‌های هنگفت زنبورداران کشتن این پرنده را غیرقانونی و مستوجب جریمه می‌دانند و استفاده از دستگاه‌های کلاغ پران، نصب مترسک، پخش صداهای پرندگان گوشت‌خوار، بمب‌های صوتی، انتشار بو و امواج فراصوت، به شکل‌های صوتی و شیمیایی که پرندگان را فراری دهد را تجویز کرده و خواسته‌اند از کشتن آنان اجتناب شود، زیرا با کشتن زنبورخواران، چرخه‌ی اکوسیستم آسیب‌دیده و درنتیجه، با ازدیاد حشرات و آسیب به مزارع روبه‌رو خواهیم ‌شد.

اما سؤال اینجاست که این روش‌ها چقدر کارساز است و با ازدیاد این پرندگان و کاهش پرندگان شکاری، زیان بزرگ زنبورداران را چه کسی جوابگو است؟

 در واکاوی این مشکل و بیان دیدگاه‌های بخش زنبورداری کشور با مهندس مهدی اخوان مقدم، کارشناس ارشد زنبورداری به گفتگو نشستیم:

این پژوهشگر و مدرس زنبورداری با بیان اینکه در کشور، ما با معضلی به نام پرنده زنبورخوار یا مرغ زنبورخوار مواجه شدیم که حیات صنعت زنبورداری و تولید عسل را به مخاطره انداخته، گفت: پرنده زنبورخوار در سال‌های اخیر به مشکل بزرگی برای زنبورداران تبدیل‌شده است. در سال‌های قبل این تهدید زیاد جدی نبود، ولی در چند سال اخیر تهدید این پرندگان برای کلنی‌های زنبورعسل افزایش‌یافته و تعدادشان رو به فزونی است.

افزایش تعداد پرنده زنبورخوار؛ تهدید جدید زنبورستان های کشور

اخوان مقدم تصریح کرد: اکنون باید چاره‌ای بیندیشیم و این مشکل را نه به‌صورت درمان مقطعی بلکه به‌طور اصولی حل کنیم. دعوت به یک هم‌اندیشی و بررسی راهکارهای مختلف ارائه‌شده و انتخاب بهترین مسیر و اینکه این هم‌اندیشی از کجا باید شروع شود و کدام مسیر را طی کند، می‌تواند گره‌گشای حل این مشکل باشد.

وی افزود: در سال‌های اخیر همان‌گونه که آمار می‌گوید، رشد بسیار خوب کمی در صنعت زنبورداری داشتیم، نه‌تنها در گسترش تعداد کلنی‌ها بلکه در تولید محصولات جانبی و ایجاد تنوع در محصولات مرتبط با زنبورعسل نیز پیشرفت و افزایش تولید داشتیم.

این مدرس زنبورداری اضافه کرد: این محصولات در سال‌های اخیر از حالت جانبی خارج‌شده و به تولیدات تخصصی تبدیل‌شده، مثلاً در سال‌های قبل، یک زنبوردار در کنار تولید عسل، ملکه هم پرورش می‌داد، ولی اکنون پرورش ملکه به یک شغل تخصصی تبدیل‌شده است و برای درآمدزایی قابل‌اتکاست.

اخوان مقدم، ادامه داد: در این میان افزایش جمعیت پرنده زنبورخوار می‌تواند، یک مشکل جدی برای پیشرفت این صنعت باشد. رابطه مراکز پرورش زنبور و مرغ زنبورخوار مثل رابطه دام و مرتع است، یعنی هرچه مرتع گسترده‌تر و غنی‌تر باشد، طبیعتاً تعداد دام می‌تواند بیشتر باشد و هر چه زنبورداری توسعه بیشتری یابد قطعاً تعداد این پرندگان مهاجم هم بیشتر می‌شود.

 وی عنوان کرد: ازنظر افزایش تعداد کلنی و جمعیت کلنی‌ها و وضعیت استقرار آن‌ها در سطح مراتع کشور، خواسته و ناخواسته سبب افزایش پرنده زنبورخوار نیز می‌شود. ما زنبوردارها ناخواسته با رفتار خود داریم، پرندگان زنبورخوار را غذا می‌دهیم.

میزان نرمال جمعیت زنبورخوار برای اکوسیستم مفید است

به گزارش عسلنا، این کارشناس بیان کرد: وقتی می‌گوییم با شروع و اوج‌گیری تخم‌ریزی در کندو، کنه افزایش پیدا می‌کند، مشابه همین حرف و عکس‌العمل را در پیدایش مرغ زنبورخوار نیز داریم، اما زنبورخوار مثل کنه نیست و خود او یک پرنده مفید برای اکوسیستم و طبیعت است. این موجود در جای خود می‌تواند در طبیعت مفید باشد، مثل خرس یا سایر موجودات ولی گاهی درجایی از اکوسیستم قرار می‌گیرد که به آفت و باعث زیان تبدیل می‌شود.

اخوان مقدم در ادامه عنوان کرد: برای مقابله با خرس می‌توان به زنبوردار گفت که نگهبان استخدام کند یا کندوها را در ارتفاع قرار دهد ولی در مقابله با مرغ زنبورخوار، داستان مشکل‌تر است و ما در برابر این پرنده بی‌دفاع هستیم، الا انجام مبارزه خشن که آن‌هم در کوتاه و طولانی‌مدت به نفع ما و طبیعت نیست.

از نگاه صفر و یک به معضل مرغ زنبورخوار خودداری کنیم

به گزارش عسلنا، این پژوهشگر با بیان اینکه مشکل اصلی این است که ما در قضایای این‌چنینی خیلی به‌صورت صفر و یک و سیاه‌وسفید به داستان نگاه می‌کنیم و دچار افراط‌وتفریط می‌شویم، اظهار کرد: این مسائل به‌سادگی نسخه یکسان ندارند و راحت نمی‌شود برایشان چاره‌جویی کرد. باید جوانب مختلف را بررسی کرد و در یک سطح آستانه و متعادل همه امور را اصلاح و تأمین کرد و نمی‌شود چیزی را به‌راحتی نابود کرد یا چیزی را نگه داشت.

وی افزود: نمی‌شود نسل زنبورخوار را منقرض کرد و صنعت زنبورداری را گسترش داد و در طبیعت این‌ها باید طی یک فرآیند مسالمت‌آمیز و بی مخاطره، در کنار هم رشد یابند. باید از آفت دیجیتالی شدن کنار کشید و معقولانه تصمیم گرفت.

اخوان مقدم در ادامه ابراز کرد: اگر بی‌طرفانه نگاه کنیم، قطعاً زنبوردار با کار مفیدی که انجام می‌دهد حق اعتراض دارد. نقش او نقش مهمی است و خدمتی که به کشور می‌کند، تنها در تولید عسل و گرده‌افشانی خلاصه نمی‌شود، بلکه باری را از دوش کشور برداشته و خود با پای خود در صحرا و بیابان بدون اینکه هزینه‌ای بر کسی تحمیل کند به دنبال شغل و روزی خود است.

وی اضافه کرد: حرفه‌ زنبورداری، هیچ فشار خاصی بر طبیعت وارد نمی‌کند و اگر ما درجایی گله گوسفندی داشته باشیم، با عبور گله از صحرا، می‌بینیم که هیچ‌چیزی باقی نمانده است، ولی زنبورها هیچ تغییر محسوسی در طبیعت ایجاد نمی‌کنند و از بخشی از گیاهان استفاده می‌کنند که در اختیار و نیاز هیچ طیفی نیست و علاوه بر آن سبب باروری گیاهان و درختان نیز می‌شوند.

مرغ زنبورخوار با وسعت زیاد مشغول نابودی کلنی‌هاست

به گزارش عسلنا، این مدرس و محقق زنبورداری با انتقاد از اینکه یک عده از فضای کاری ما بی‌خبر هستند و نمی‌دانند پرنده زنبورخوار چه زیانی به زنبورداران می‌زند و با اغراق فراوان می‌گویند که باید این پرنده را تحمل‌کنید، خاطرنشان کرد: این پرنده بی‌محابا و دارد با وسعت زیادی به زنبورستان‌ها ضربه می‌زند، در فصل جفت‌گیری ملکه وارد زنبورستان می‌شود و ملکه‌ها را شکار می‌کند و کلنی را عملاً نابود می‌کند و وقتی سایه مرغ زنبورخوار بر زنبورستان می‌افتد، زنبورها از تحرک و پرواز اجتناب می‌کنند.

پایان بخش اول – ادامه دارد...