به گزارش پایگاه خبری صنعت زنبورداری ایران، توسعه و تحقیق در هر صنعتی جایگاه اول را داشته و از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. در صنعت زنبورداری با توجه به اهمیت اعتبار و اعتماد در این صنعت و جلوگیری از تقلب و عرضه محصولات کم کیفیت، بحث آزمایش، نمونه‌برداری و تشخیص کیفیت جایگاه مهمی دارد. در این خصوص با مدیرمسئول آزمایشگاه هورتاش نجف‌آباد که آزمایشگاه تراز اول و مرجع کشور در تشخیص کیفیت محصولات زنبورعسل است به گفتگو پرداختیم.
خانم اعظم حمله‌داری، مدیر دلسوز این مرکز که تحصیلات کارشناسی ارشد صنایع غذایی دارد و مشغول ادامه تحصیل در مقطع دکترا هستند، با اشاره به اینکه آزمایشگاه تخصصی هورتاش نجف‌آباد، به‌عنوان یکی از آزمایشگاه‌های خصوصی و همکار سازمان استاندارد، دامپزشکی و غذا و دارو فعالیت می‌کند، گفت: سال 1391 تعداد نمونه‌های عسل در این آزمایشگاه 3000 نمونه بود که اکنون به سالی 7000 نمونه افزایش‌یافته است که آمار چشمگیری است و از سراسر ایران و شهرهای تهران، مشهد، تبریز، شهرهای شمالی کشور و ... نمونه‌ها به این مرکز ارسال و به زنبورداران خدمات داده می‌شود. مشروح این گفتگو را باهم مرور می‌کنیم:
حمله‌داری: برای زنبورعسل، نزول سوره مبارکه نحل به‌تنهایی کافی است تا به فواید و اهمیت این حشره قرآنی پی ببریم. از طرفی قبلاً فقط عسل را محصول زنبورعسل می‌دانستند ولی امروزه چندین محصول جانبی و صدها محصول ترکیبی در دنیا از فعالیت زنبورهای عسل حاصل می‌شود.
سلامت‌محور بودن محصولات زنبورعسل مثل ژل رویال که در نازایی کاربرد داشته و استفاده‌شده است یا خواص ضدویروسی بره موم که برای بالا بردن مقاومت بدن مقالات متعددی منتشرشده و زهر زنبورعسل نیز امروزه در جهان بسیار موردتوجه قرارگرفته و درمجموع این محصولات مفید برای بیماری‌های گوناگون کاربرد پیشگیری و درمان دارد.
شخصاً از سال 1384 در خدمت زنبورداران بودم و حس بسیار خوبی نسبت به این جامعه زحمتکش دارم، معتقدم جامعه غیرتمند و قابل‌احترامی هستند که نقشی محوری در توسعه پایدار و کمک به محیط‌زیست و امنیت غذایی دارند و باافتخار خود را عضوی از این جامعه می‌دانم، خوشحالم از اینکه در مرحله خدمتگزاری به این قشر هستم و خرسندم که می‌توانم خدماتی را برای بهبود کیفیت محصولات و سنجش قابلیت‌های محصولات زنبورعسل به اهالی این صنعت ارائه دهم.
متأسفانه ارزش زنبورداری و اهمیت زنبورعسل هنوز در کشور ما جایگاه خود را پیدا نکرده است و زمانی که با کشورهایی مثل کانادا قیاس می‌کنیم؛ می‌بینیم که در این کشور برای استقرار هر کلنی در یک باغ یا مزرعه، زارعین هزینه‌هایی را به زنبورداران می‌دهند و از طرف دولت نیز حمایت‌هایی به پاسداشت این گرده‌افشانی و کمک به نظم اکوسیستم تعلق می‌گیرد و این مبین ارزشی است که برای زنبورها و فعالیت آن‌ها و درک اهمیت زنبورداری قائل هستند ولی متأسفانه در کشور ما هنوز این مسئله جا نیفتاده و حتی زنبورداران مورد اذیت و آزار قرار می‌گیرند و حمایت خاصی هم از آن‌ها صورت نمی‌گیرد.
تعداد این آزمایشگاه‌های تخصصی در مورد عسل بسیار کم و برای سایر محصولات هم تعداد این مراکز آزمایشگاهی و سنجش کیفیت انگشت‌شمار است. علاوه برداشتن امکانات و دستگاه‌های تخصصی، اداره این آزمایشگاه‌ها به تجربه، دانش و تخصص‌های خاصی نیازمند است که ازنظر وجود این نیروی انسانی متبحر در کشور محدودیت وجود داشته و در تنگنا هستیم.
آزمایشگاه‌هایی هم که ایجاد می‌شود به دلیل بی‌تجربگی تا سال دوم، درصد خطای بسیار زیادی دارند و این به دلیل نگذراندن مراحل تجربی و عدم کسب مهارت‌های عملیاتی است.
از طرفی امکانات و دستگاه‌های بسیاری از این مراکز و کلاً استانداردهای کشور پایین است و اکنون در دنیا پیشرفت‌های زیادی در این زمینه حاصل‌شده است که ما از برخی از این فناوری‌ها محروم هستیم. ما درخواست داده‌ایم که این استانداردها را بالا ببریم و ارتقاء بخشیم ولی مقدمه آن قوی‌تر شدن زیرساخت‌های کشور از حیث فناوری و سیستم‌های نوین است.
مشکل دیگر مشخص نشدن آزمایشگاه‌های مرجع است و بزرگ‌ترین خدمت در توسعه یک محصول، جلوگیری از فساد و تقلب در تولید آن است تا اعتبار و حیثیت آن فرآورده تولیدی حفظ شود. وقتی تقلب گسترش یابد و جلوگیری نشود. مردم در انتخاب محصول دچار اشتباه و حیرانی می‌شوند و محصولات تقلبی، قیمت اصلی محصول طبیعی و باکیفیت را پایین می‌کشند و سبب زیان تولیدکنندگان صادق می‌شوند. از طرفی محصولات تقلبی سبب بی‌اعتباری آن صنعت و بروز حس بی‌اعتمادی در خریداران شده و ممکن است محصول تقلبی سبب بروز بیماری یا نداشتن اثربخشی لازم در خریداران شود.
وقتی متقلبین قیمت‌ها را پایین می‌کشند، تولیدکنندگان محصول طبیعی هم برای فروش، ناچار به کاهش قیمت می‌شوند و زیان می‌کنند. اگر آزمایشگاه‌ها و نظارت بیشتر شود و سفره تقلب جمع شود، قاعدتاً علاوه برافزایش اعتبار صنعت عسل، تولیدکنندگان و زنبورداران واقعی هم به جایگاه و سودی که شایسته آن هستند، می‌رسند.
همچنین اکنون ما می‌توانیم بسیاری از بیماری‌های زنبورعسل را در آزمایشگاه تشخیص دهیم و این خود کمک شایانی به این صنعت و جلوگیری از تلفات کلنی‌ها برای زنبورداران می‌کند.
بخش توسعه و تحقیق در هر صنعتی مهم است، وگرنه در هر صنعتی طی یک سال یک فرد غیرحرفه‌ای هم قادر به یادگیری و راه‌اندازی آن است ولی آنچه مهم است همین مسائل تحقیق و توسعه و کسب تجارب میدانی است. مثلاً در برداشت «ملیتین» از زهر زنبورعسل، اگر آزمایشگاه‌های ما توسعه‌یافته و موفق به استحصال ماده موثره زهر(ملیتین) شود از مرحله خام فروشی زنبورداران به سودآوری بسیار بالاتری می‌رسند و این اهمیت امور آزمایشگاهی و تحقیق و توسعه را می‌رساند.
در آزمایشگاه مرجع هورتاش، کلیه کیفیت‌سنجی‌های عسل انجام می‌شود و اولین مرکز در کشور هستیم که کلیه قندهای عسل را به‌صورت تخصصی با دستگاه HpLC آنالیز می‌کنیم. بسیاری از آزمایشگاه‌ها سنجش ساکاروز را با آزمایش آنزیمی انجام می‌دهند که اصلاً دقیق و علمی نیست. این نوع آزمایشگاه آنزیمی، اصلاً قابل قیاس با نتایج دستگاه HpLC که هم‌زمان به‌طور دقیق چند نوع قند را آنالیز می‌کند، نیست. 7 یا 8 نوع قند توسط این دستگاه قابل‌سنجش، شناسایی و اندازه‌گیری هست که عبارت‌اند از: ساکاروز، فروکتوز، لاکتوز، ارلوز، گلوکز، مالتوتیوز، رافینوز و ملی سیتوز.
هر قندی که متقلبین بخواهند به‌صورت مصنوعی وارد تولید عسل کنند در این آزمایشگاه قابل‌شناسایی است. اگر عسلی دست‌ساز باشد به‌راحتی ما آن را با این دستگاه شناسایی می‌کنیم و به‌راحتی عسل‌هایی که با شربت یا گلوکز یا ساکاروز به‌صورت پاتیلی تولید شود را کاملاً شناسایی می‌کنیم.
عسل و ژل رویال در آزمایشگاه هورتاش به‌صورت کامل آنالیز و تشخیص کیفیت می‌شود.
گرده گل هم به‌صورت کامل کنترل کیفیت می‌شود ولی بره موم به دلیل اینکه کمتر تقلب در آن وجود داشته و استاندارد جهانی ندارد، کمتر مورد آزمایش قرار می‌گیرد.
البته آزمایشگاه ما روی اجزای تشکیل‌دهنده و استاندارد بره موم کارکرده و برای اولین بار در کشور، یک مقاله علمی مبسوط و کامل به کنفرانس بین‌المللی ترکیه سال قبل ارائه دادیم که متأسفانه به دلیل کرونا سال قبل این کنفرانس انجام نشد و سعی داریم در مراحل و سمینارهای جهانی بعدی این پژوهش را ارائه دهیم.
- - در مورد بیماری‌های زنبورعسل و تشخیص آن چه‌کارهایی انجام می‌شود؟
در مورد بیماری «نوزما» به‌طور کامل تکنولوژی و ابزار لازم برای تشخیص این بیماری در آزمایشگاه هورتاش موجود است. هر دوسویه این بیماری را کارکردیم و به‌راحتی و سرعت با ارسال نمونه قابل‌تشخیص است. در مورد بیماری «لوک» نیز این قابلیت تشخیص در هورتاش وجود دارد و در سال‌های اخیر نمونه‌های زیادی را آزمایش و به تشخیص‌های موفق و دقیقی رسیدیم. در مورد تشخیص سایر بیماری‌ها نیز این مرکز مجهز شده است و امیدواریم بتوانیم خدمات خوبی در توسعه این صنعت داشته باشیم./
