صنعت زنبورداری به‌عنوان یکی از مهمترین بخش‌های کشاورزی، بر افزایش تولید کمی و کیفی محصولات زراعی، باغی و مراتع تأثیر شگرفی دارد. این صنعت به دلیل ارزش‌افزوده بالا می‌تواند به‌عنوان صنعتی ارزآور برای کشور بسیار حائز اهمیت باشد. بنا بر اعلام وزارت جهاد کشاورزی، صنعت زنبورداری کشور برای افق ۱۴۰۴، چشم‌اندازی را در نظر گرفته که می تواند پیشرو دربخش کشاورزی، سرآمد منطقه، رقابت‌پذیر در جهان، برخوردار ازکسب وکارهای اقتصادی و کارآمد و عرضه‌کننده محصولات ارزش‌آفرین باشد. به گفته محمد کشتکار، اگرچه ایران، ترکیه و اوکراین از نظر میزان تولید عسل شرایط مشابهی با یکدیگر دارند، اما ایران متاسفانه در گوی رقابت از این دو کشور بسیار عقب مانده که با آسیب شناسی و رفع موانع می توان زنبورداری را به صنعتی ارزآور و پاک در کشور تبدیل کرد. آنچه در ادامه می خوانید گفتگوی عسلنا با معاون سلامت اداره کل دامپزشکی استان اصفهان است.
در حال حاضر بالغ بر 78 هزار زنبوردار در کشور با داشتن نزدیک به 7 میلیون کندو (کلونی زنبور) سالانه 80 هزار تن عسل تولید می کنند که این میزان تولید، ایران را در رده 10 کشور نخست دنیا قرار داده است. همچنین استان اصفهان با داشتن 4500 زنبوردار و 950 هزار کنونی زنبور بسته به شرایط آب و هوا سالانه به طور متوسط 5 هزار تن تولید عسل دارد که این میزان 6 درصد عسل تولیدی کشور است.
مطابق آخرین آمار طی سال 98، حدود 2 هزار تن عسل از کل کشور صادر شده، این در حالیست که ترکیه و اوکراین با شرایط مشابهی از لحاظ تولید، سالانه 70 هزار تن صادرات عسل دارند، همچنین در سال گذشته از میزان عسل تولیدی استان 190 تن به کشورهای حاشیه خلیج فارس، عمان، قطر، کویت، پاکستان، عراق، بحرین، امارات، کنیا، مالزی و ... صادر شد که نسبت به سهم صادراتی کشور عدد نسبتا خوبی است.
اینکه چرا میزان صادرات عسل ایران پایین است به برخی چالش ها و مشکلات به خصوص در زنجیره تولید تا بسته بندی برمی گردد و با وجودی که تمام ذینفعان زنجیره تولید عسل از تشکل ها و اتحادیه ها تاکنون اقداماتی جهت صادرات این محصول انجام داده اند، اما به دلیل اینکه هنوز زنجیره متمرکز تولید این محصول تشکیل نشده تا همه در سود و زیان آن شریک باشند، در صادرات این محصول ارزش آفرین دچار مشکل هستیم. باید توجه داشت که در بازارهای جهانی همواره عسل را با بسته بندی خاص و ویژگی های متفاوت آن مد نظر قرار می دهند، بنابراین در ایران باید براساس بازارهای هدف نسبت به تولید، بسته بندی و صادرات عسل اقدام کنیم، در حالیکه متاسفانه امروز شرایط مناسبی را برای اصالت سنجی تولید و صادرات عسل نداریم.
باید توجه داشت که در بحث استانداردهای صادرات عسل هنوز جای کار داریم. متاسفانه امروز عسل زنبورداران اصفهانی به صورت فله ای به آذربایجان و از آنجا به ترکیه می رود و در آن کشور با بسته بندی مناسب با استانداردهای جهانی با نام عسل ترکیه به سراسر دنیا صادر می شود، در حالیکه برای جهت ارزآوری باید از خام فروشی عسل جلوگیری کنیم.
باید توجه داشت که از چرخه تولید، مصرف تا صادرات عسل یکی از مهمترین مشکلات نبود اعتماد است و سوال نخست مشتریان این است که عسل موجود در بازار واقعی و یا اصالت آن مشخص است؟. مشکل دیگر مربوط به بسته بندی این محصول ارزشمند است که متاسفانه متولی خاصی برای صدور مجوز کارگاه های بسته بندی عسل در کشور و استان وجود ندارد، البته قانون این بحث را به دامپزشکی واگذار کرده است، اما امروز دوستان دانشگاه علوم پزشکی و سازمان غذا و دارو خود را متولی می دانند و عمده کارگاه های بسته بندی عسل از این دو بخش مجوز می گیرند، البته اداره کل دامپزشکی نیز دو مجوز برای کارگاه های عسل صادر کرده و بر آنها نیز نظارت می کند. در حال حاضر بالغ بر 180 کارگاه بسته بندی عسل از شهرهای مختلف از جمله خوانسار از دانشگاه علوم پزشکی مجوز دریافت کرده اند، همچنین شبکه بهداشت در سطح مراکز عرضه نظارت لازم را انجام می دهد. همچنین نیاز است علاوه بر تعیین اصالت عسل، این محصول با کد رهگیری به نام خود زنبوردار در کارگاه های عسل بسته بندی و عرضه شود.
دقیقا؛ در مباحث صادراتی عسل به خارج کشور، تمام مجوزهای لازم باید توسط دامپزشکی صادر شود، بنابراین هر فردی که نسبت به صادرات عسل اقدام می کند باید از دامپزشکی نمونه برداری، بررسی و مجوز لازم را دریافت کند.
موضوع مبارزه با بیماری های زنبورها در زنبورستان ها و نظارت بر آن بر عهده شبکه دامپزشکی است و این سازمان در اقدامی طرح پایش باقی مانده های عسل را در استان اجرا کرده و در مرداد امسال 22 نمونه را جهت بررسی کیفیت عسل، دارو، آنتی بیوتیک، فلزات سنگین و ... باقی مانده در عسل از سراسر استان به صورت تصادفی گرفته و به تهران ارسال کرد که با این اقدام به صورت سالانه عسل تولیدی استان را از لحاظ سلامت و ... رصد می کنیم. از سوی دیگر به غیر از بازدیدهای سالانه مراقبت فعال و غیرفعال از کلونی های زنبور استان را انجام می دهیم و در سال 98 از 950 هزار کلونی زنبور استان از حدود 19 هزار کلونی بازدید و نمونه برداری انجام شد.
زنبور عسل و آفت های آن نیازمند داروهای مختص خود هستند که این داروها بعضا گیاهی و گران است، اما زنبورداران امروز به دلیل مسائل اقتصادی از لحاظ هزینه های تهیه این داروها دچار مشکل هستند. البته کمبودهایی نیز در خصوص تامین برخی داروهای شیمیایی به دلیل تحریم ها وجود دارد
خوشبختانه جلسات خوبی با اتحادیه زنبورداران داشته ایم و یکی از مباحث قابل پیگیری این بود که یک کارشناس خبره و مطلع به امور زنبورداری را به اتحادیه معرفی کرده ایم که به صورت دوره ای از زنبوداری ها بازدید می کند، از سوی دیگر مباحث مربوط به آموزش، صدور مجوز، نحوه مقابله با بیماری های مربوط به این صنعت و ... توسط این فرد انجام خواهد شد.
