اصلاح نژاد ملکه زنبور عسل استان گلستان از سال ۱۳۸۶ با خرید ۱۵۰ کلنی از بهترین کلنی‌های استان و براساس پروتکل تعریف شده توسط وزارت جهاد کشاورزی ( سال ۱۳۸۵) آغاز و هرسال به روش امتیازدهی در دو نوبت در سال ( بهار و تابستان)، برترین کلنی‌ها برای نسل‌های بعدی مورد انتخاب قرار گرفتند. اساس کار ایستگاه اصلاح نژاد ملکه زنبور عسل استان گلستان بهبود ۸ صفت موجود در کلنی‌های انتخاب شده از زنبورستان‌های استان شامل: ۱_ رفتار عمومی یا آرامش نسبی( عدم نیش زنی و یا کمتر شدن آن)، ۲_افزایش جمعیت، ۳_جمع‌آوری گروه گل زیاد، ۴_ قدرت ادامه حیات نوزادان( این رکورد برداری برای پی بردن به میزان کم خونی در جمعیت بسته لازم می‌باشد)، ۵_مقاومت نسبی به بیماری‌ها، ۶_ رفتار بهداشتی مناسب( مقاومت به کنه واروا)، ۷_عدم بچه دهی در فصل بهار، ۸_ قدرت ذخیره سازی عسل. در این پروتکل پس از انتخاب بهترین کلنی‌های زمستان گذرانده( با امتیاز دهی بین ۱ تا ۵) ، چهار صفت اول بین یک تا پنج امتیازدهی شدند( ۱_رفتار عمومی، ۲_ جمع آوری گرده ۳_ رشد جمعیت، ۴_ قدرت زنده مانی بالا) و ۵_مقاموت نسبی به بیماری‌ها از صفر تا ۵_ امتیازدهی شد و دو صفت دیگر ( ۶_ رفتار بهداشتی، ۷_ بچه دهی) امتیاز یک تا ده را کسب نمودند. در نهایت درصد افزاریش وزن عسل حاصل گردید و در عدد حاصل از مجموع امتیاز پنج صفت اول ضرب و با امتیاز دو صفت اخیر( صفات ۶ و ۷) جمع گردید و عدد حاصل به عنوان شاخص انتخاب مورد استفاده قرار گرفت بر مبنای شاخص انتخاب بهترین کلنی‌ها برای ادامه کار مورد انتخاب و تکثیر قرار گرفتند در خصوص صفت زمستان گذارانی، کلنی‌هایی که در پایان زمستان امتیاز در بالای میانگین جمعیت قرار داشتند برای ادامه کار باقی مانده و کلنی‌های با امتیاز زیر میانگین از ادامه کار حذف شدن نتایج مشاهده شده در طی سال‌های این تحقیق که تاکنون به نسل نهم رسیده‌اند نشان می‌دهد که امتیاز برخی از صفات تحت شرایطی محیطی تغییر می‌کند بطوریکه رفتار عمومی، رفتار جمع آوری گرده، افزایش جمعیت در بهار و جمع آوری عسل در طول سال‌های اجرای طرح دارای نوسان می‌باشند ولی در نهایت با بهبود صفات همراه بوده‌اند بطوریکه امتیاز صفت افزایش جمعیت از میانگین ۸۱/۲ به میاینگین ۴۷/۳ افزایش نشان داده است. اما صفات ذاتی که تحت تاًثیر شرایط محیطی یا آب و هوایی هستند در این مدت دارای پیشرفت قابل ملاحظه‌ای بوده‌اند، بطوریکه رفتار بهداشتی( رفتار مقاومت به کنه واروا) در بالاترین امتیاز خود تثبیت شده است و رفتار بچه دهی نزدیک به بالاترین امتیاز می‌باشد. امتیاز قدرت ادامه حیات نوزادان از ۴۱/۲ به ۷۸/۲ افزایش یافته است ولی این افزایش قابل ملاحظه نبوده و بیانگر قابل قبول بودن ضریب همخونی می‌باشد. مطالعات میدانی عملکرد ملکه‌های توزیع شده و هیبریدی‌های حاصل از آن‌ها نیز نشان دهنده نتایج قابل قبولی در زنبورستان‌های سطح استان و گاها در سایر استان‌ها می‌باشند.
شهرام کتوک
