بره موم (که چسب زنبور نیز نامیده می شود)ماده ی چسبناکی است که توسط زنبورهای عسل تولید می شود و بخاطر ویژگی های سودمند آن، مدت های طولانی در پزشکی مورد استفاده قرار گرفته است. واژه ی propolis یک کلمه ی یونانی است به معنای جلوی شهر( pro :جلو و polis :شهر) که تاکید بر نقش محافظتی بره موم در کلنی های زنبور عسل دارد.
بررسی های زیادی در پزشکی راجع به فواید بالقوه ی بره موم و اجزای آن با طیف گسترده ای از اثرات تا کنون گزارش شده است که شامل اثرات ضد التهابی، آنتی اکسیدانی، التیام زخم، ضد تومور، ضد دیابت، محافظت کننده ی قلب و نیز بیهوشی می باشد. یونانیان، عرب ها، رومیان و مصری ها اطلاعات بسیاری راجع به ویژگی های طبی بره موم داشته اند؛ با این وجود کاربرد این ماده در دندانپزشکی موضوع نسبتا جدیدی است. اما با توجه به اثرات بره موم بر عفونت، پوسیدگی و تولید سرطان ممکن است به طور بالقوه کاربردهایی نیز در پیشگیری از بیماریهای دهان داشته باشد.
چندیـن هـزار ترکیـب در تشـکیل انـواع مختلـف بـره مـوم ایفـای نقـش مـی نماینـد، در عیـن حـال اجـزای شـیمیایی مهم بـره مـوم، فلاونوئیدهـا، چنـد ترکیـب فنلـی و آروماتیـک، مـواد معدنـی و ویتامیـن هـای E،A و B کمپلکـس هسـتند. غلظـت ایـن اجـزا بسـته بـه موقعیـت جغرافیایـی و منشـاء گیاهـی تغییـر مـی یابـد. بـا اینکـه ترکیـب دقیق بـره موم بدسـت آمـده از منابع گیاهـی مختلـف ممکـن اسـت متفـاوت باشـد امـا اثـرات زیسـتی آنهـا مشـابه خواهد بود. این ممکن اسـت ناشـی از وجـود اجزای فعـال مشـابه در انـواع مختلـف بـره مـوم باشـد.
بـره مـوم به طـور گسـترده ای در دندانپزشـکی مورد اسـتفاده قـرار گرفتـه اسـت. نخسـتین منبعـی کـه کاربـرد آن را مشـخص مـی نمایـد کتابـی بـا عنـوان The Carbodini بـوده اسـت کـه در قـرن 13 انتشـار یافتـه و در آن بـه نقـش سـودمند بـره مـوم در پوسـیدگی دنـدان اشـاره شـده اسـت. از آن پـس بـه خاطـر خاصیـت ضـد میکروبـی آن(شـامل فعالیـت ضـد باکتـری، ضـد قـارچ و ضدمیکـروب) بـره مـوم در مـوارد پیشـگیری و درمـان پوسـیدگی و سـایر بیمـاری هـای دندانـی، محیـط رشـد موقـت دنـدان هـای کنـده شـده، حساسـیت شـدید دنـدان هـا، مواقـع اسـتفاده از دنـدان مصنوعـی و نیـز التهابـات لثـه مـورد اسـتفاده قـرار گرفتـه اسـت
در پژوهش حاضر که در سال 1396 در مجله علوم و فنون صنعت زنبورداری به چاپ رسیده است، موارد کاربرد بره موم در دندانپزشکی بررسی شده است که در زیر به اختصار بیان میشود:
-بره موم به عنوان یک عامل ضد پوسیدگی:دو مکانیـزم عمـل بـا ویژگـی هـای ضد پوسـیدگی و ضـد پلاک بـره مـوم در ارتباط هسـتند، مکانیزم اول، فعالیـت ضد میکروبی علیـه باکتـری هـای کاریوژنیـک و مکانیـزم دوم پیشـگیری از فعالیـت آنزیـم گلیکوزیـل ترانسـفراز. بـا ایـن حـال فعالیـت ضـد پوسـیدگی بـره موم وابسـته به ترکیـب آن و محلی اسـت که نمونه هـای بـره موم از آن جمع آوری شـده انـد.
-محیط رشد موقت دندان های کنده شده:کنـده شـدن دنـدان در اثـر جراحاتـی ایجـاد مـی گـردد کـه منجـر بـه خـروج کامـل دنـدان از حفـره دندانـی شـده و سـبب آسـیب رسـانی بـه بافـت هـای نـرم و سـفت اطـراف دنـدان مـی گـردد. چندیـن محیـط رشـد موقـت بـرای دندان هـای کنده شـده بـه منظـور محافظـت از حیات سـلولهای پیونـدی اطـراف دندان اسـتفاده شـده اسـت کـه بـره موم نیـز یکی از آنهاسـت. مشـخص شـده کـه بره مـوم قابلیت نگهـداری به مدت 6 سـاعت و بیشـتر را داراسـت. بـره مـوم فعالیـت متابولیکـی و همچنین تکثیر سـلول هـای پیونـدی اطـراف دنـدان را افزایـش داده و سـبب کاهـش آپوپتـوز مـی گـردد کـه ایـن نشـان دهنـده ی تاثیـر سـودمند بـره مـوم در زیسـت پذیـری و سـلامت فیزیولوژیکـی سـلول هـای پیونـدی اطـراف دنـدان اسـت.
-لثه درمانی:شـمار زیـادی از دهانشـویه هـا بخاطـر تواناییشـان در تخریـب سـاختار پـلاک مـورد اسـتفاده قـرار گرفتـه انـد. در یـک بررسـی مشـخص شـده کـه بـره مـوم به طـور معنـی داری نسـبت بـه داروهـای مسـکن موجـود در کاهـش پـلاک و غلظـت پلـی سـاکاریدهای غیرمحلـول موثـر واقـع شـده اسـت. کاهـش میزان پلـی سـاکاریدهای نامحلـول توسـط بـره مـوم، تنهـا حجـم پـلاک را کاهـش نمـی دهـد بلکـه پتانسـیل ایجاد پوسـیدگی توسـط آن را نیـز تحـت تأثیـر قـرار می دهـد هم چنین عصـاره ی بـره مـوم در کاهـش التهابـات لثـه ای و بافـت پوششـی دنـدان بسـیار موثـرتـر از روش هـای درمانـی مرسـوم تشـخیص داده شـده اسـت.
-ریشه درمانی:هیدروکسـید کلسـیم یک مـاده ی رایج در درمـان درون کانال دنـدان بوده اسـت؛ امـا معایبی دارد کـه عبارتند از: نیـاز به زمان طولانـی بـرای فعالیـت و عدم توانایـی در از بین بـردن تمام طیف میکروارگانیسـم هـا. گـزارش شـده کـه بـره مـوم اثـر بازدارندگـی قابـل توجهـی بـر Enterococcus faecalis در مقایسـه بـا هیدروکسـید کلسـیم، ترکیبـی از سـه آنتـی بیوتیـک و اتانـول و سـالین داشـته اسـت.
-آبرسانی درون کانالی:بـره مـوم مـی توانـد به عنـوان یـک مـاده ی آبرسـان بـه درون کانـال هـای دنـدان مورد اسـتفاده قـرار گرفته و در کاهش سـموم درونـی و جلوگیـری از فعالیـت Streptococcus, .E.faecalis،s Canada, aureus و E.coli ، Canada albicans,موثر واقع شود.
-پالپوتومی(عصب کشی سطحی):بـره مـوم بـه عنـوان مـاده ی پوشـش دهنـده ی پالـپ (بافـت حفـره ی دنـدان)در دنـدان هـای دائمـی و بـه عنـوان عاملـی در پالپوتومـی دنـدان هـای شـیری مورد اسـتفاده قرار گرفته اسـت. مشـخص شـده دندان هایـی کـه بـا بـره مـوم پوشـش دار شـده اند ،بافـت حفـره ی سـخت تـری پیـدا کـرده انـد. بـره مـوم بـه سـبب داشـتن اجزایـی ماننـد فلاونوئیدهـا، سـبب ایجـاد ایـن سـفتی شـده اسـت. فلاونوئیدها نسـبت به اجـزای غیر فلاونوئیـدی مانع از التهاب شـده و سـفتی بیشـتری را ایجاد می نمایند.
-ارتودنسی:محلـول بـره مـوم اثر مثبتی را بر تشـکیل بافت اسـتخوانی کام دهـان پـس از بخیـه اعمـال مـی نمایـد و سـبب ترمیم و تشـکیل بهتـر اسـتخوان ایـن ناحیـه مـی گـردد.
-آنکولوژی(سرطان شناسی) دهان:ویژگـی حساسـیت بـه امـواج رادیویـی در بـره مـوم در مـورد سـلول هـای سـرطانی سـر و گـردن انسـان ارزیابـی گردیـد و مشـاهده شـد کـه در یـک سـوم مـوارد بـره مـوم، حساسـیت بـه امـواج رادیویـی را افزایش داده و سـبب کاهش رشـد سـلول های سـرطانی گردیـده اسـت.
-حساسیت شدید عاج دندان:حساسـیت شـدید عاج دندان بـه صورت یـک درد کوتاه و حاد در عـاج دنـدان تعریـف مـی شـود کـه در پاسـخ بـه محـرک هـای لمسـی، حرارتـی یـا شـیمیایی بـروز مـی نمایـد و نمـی توانـد بـه هیـچ یک از انواع بیماری های دندان نسـبت داده شـود. چندین مـاده ی مختلـف بـرای کاهـش این حساسـیت اسـتفاده شـده که بـره مـوم یکی از آنهاسـت.
-التهاب لثه:مصـرف سیسـتمیک بـره موم (بـه میـزان 5 میلی گـرم در روز) سـبب کاهـش شـیوع یا پیشـرفت بیمـاری هـای ناشـی از التهاب لثـه موثـر گـزارش شـده اسـت.
-خاصیت ضد قارچ:عفونـت کاندیدیـازی در اسـتفاده کنندگان دنـدان مصنوعی و بیمـاران دارای ضعـف ایمنی شـایع بوده و بره موم در پیشـگیری از عفونـت کاندیدیـازی و نیـز شـیوع بیماری هایی مثـل HIV در مقایسـه بـا کاربرد نیسـتاتین بـه صـورت in vitro موثرتر گزارش شـده اسـت.
-خاصیت ضد ویروس:بـره مـوم مـی توانـد در آینده در پیشـگیری یـا درمـان عفونت ناشـی از ویـروس تبخـال ایفـای نقـش نمایـد.
-ترمیم جراحات دهانی :محلـول آبـی الکلـی بره مـوم، اثـر ضـد درد و ضد التهـاب بروز داده و همچنیـن بـه ترمیـم زخـم هـای ناشـی از جراحـی دهـان کمـک کـرده اسـت.
برای مشاهده کامل مقاله اینجا کلیک کنید
